Późna godzina. Opowiadania emigracyjne i nieszczęsne dni (Dziennik z lat 1918-1919)

Rodzaj publikacji: opowiadania, pamiętniki
Autor: Iwan Bunin
Wybór i przekład: Renata Lis
Wydawnictwo: Sic!
Data wydania: 2012



Książka z serii „Wielcy pisarze w nowych przekładach” w wyborze i przekładach Renaty Lis, z przygotowanymi przez nią objaśnieniami, esejem o pisarzu i kalendarium. Tom zawiera późne arcydzieła prozatorskie Iwana Bunina, pierwszego rosyjskiego noblisty, w tym opowiadania z przyczyn obyczajowych rzadko przedrukowywane w Rosji i niepublikowane wcześniej w Polsce, oraz jego dziennik moskiewsko-odeski z lat 1918–1919 pt. „Nieszczęsne dni”. Dziennik to fenomenalne świadectwo z pierwszych lat rosyjskiej wojny domowej i klucz do całej emigracyjnej twórczości pisarza. Całości dopełniają napisane w roku 1921 w Paryżu opowiadanie „Koniec”, w którym Bunin przetwarza okoliczności swojej ucieczki z Odessy, esej Renaty Lis pt. „Dwa zegarki Iwana Bunina”, kalendarium jego życia i twórczości, objaśnienia oraz słowo od tłumaczki.

Rekomendacja Władimira Dworieckiego
Cieszę się ogromnie z wydania i winszuję polskim czytelnikom tego zbioru arcydzieł literatury rosyjskiej, które wyszły spod pióra jednego z najwybitniejszych pisarzy Rosji przedrewolucyjnej, laureata literackiej Nagrody Nobla, Iwana Aleksiejewicza Bunina – nad wszelki wyraz wspaniale, przenikliwie, troskliwie i z wielką miłością przełożonych na język polski przez Renatę Lis.
Teksty, które weszły do zbioru „Późna godzina”, powstawały w czasach dla Rosji przełomowych: „Ciemne aleje” pisał Bunin głównie w latach II wojny światowej, w miasteczku Grasse na południu Francji, rozpaczliwie tęskniąc za dawną, tak drogą jego sercu Rosją; „Nieszczęsne dni” – w czasie katastrofalnego dla niej (i dla całego świata) przewrotu bolszewickiego; „Koniec” – krótko po nim, na emigracji.
„Szczęśliwy, kto oglądał świat / W chwilach przemiany i przełomu” – pisał Tiutczew. Bunin, zagościwszy na tym świecie właśnie w takich chwilach, pozostawił nam swoje wyraziste świadectwo na temat raju, grzechu pierworodnego narodu, który uwierzył słowom kusiciela, oraz wypędzenia z rajskiego Ogrodu – świadectwo przyswojone polszczyźnie przez tłumaczkę, która nie tylko zna język rosyjski, lecz także kocha go i czuje w stopniu rzadko spotykanym.
Dla polskiego czytelnika, któremu nieobca jest nostalgia za „złotym wiekiem”, uczucie tragicznej utraty własnej ojczyzny i wspomnienie długiej, dramatycznej drogi do jej odzyskania, ten zbiór błyskotliwych przekładów z pewnością okaże się nie tylko zrozumiały, lecz także serdecznie bliski.

Władimir Dworiecki

Książka otrzymała dofinansowanie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Po Bajkale

Rodzaj publikacji: reportaż, literatura podróżnicza
Autor: Jakub Rybicki
Wydawnictwo: Świat Książki
Data wydania: kwiecień 2015



PODRÓŻ NA WSCHÓD W POSZUKIWANIU PRAWDY, DOBRA ORAZ PIĘKNA. I WÓDKI.
Relacja z zimowej wyprawy rowerowej po zamarzniętym Bajkale. Dwóch młodych mężczyzn przemierza jezioro z północy na południe. Trasa wynosi ponad 900 kilometrów, a warunki skrajnie trudne: mróz, lodowaty wiatr, szczeliny w lodzie. Autor opisuje spotkania z fascynującymi ludźmi, ich zmagania z niezwykłą przyrodą, przytacza zasłyszane od nich opowieści i historie. Znajdziemy tu również zabawne i dramatyczne przygody, jakie rowerzyści przeżyli na dalekiej Syberii. W tle przepiękne krajobrazy. A wszystko to wzbogacone mnóstwem wspaniałych zdjęć.
Będzie tu mowa o Syberii widzianej z perspektywy dwóch wycieczek rowerowych.
W 2008 roku przejechałem Zabajkale, kierując się do Mongolii, a pięć lat później wróciłem, żeby przemierzyć po lodzie cały Bajkał. Nie mam zamiaru zadręczać czytelnika opisem każdej przebitej dętki i złamanej szprychy, dlatego opowiem raczej o ludziach i dziwach, które spotykały mnie po drodze. A jest się czemu dziwić. Rosja sama w sobie jest osobliwa, zaskakująca, niezrozumiała, a nawet magiczna. Na Syberii wszystkie te epitety trzeba podnieść do kwadratu, a Bajkał – fenomen na skalę światową – to prawdziwe jądro mistyki i tajemnych sił oddziałujących na wszystkich, którzy się z nim zetknęli. Jeżeli po lekturze zrozumiecie odrobinę więcej, to świetnie. Jeśli nie – jeszcze lepiej. Mam tylko nadzieję, że – tak jak ja – nie przestaniecie się dziwić.
Wśród licznych pytań dotyczących wycieczki chyba najwięcej dotyczy słynnych syberyjskich mrozów.
– A czy było wam zimno? (Było.) A kiedy najzimniej? (W nocy, –35°C.) A nie baliście się tych mrozów? (Nie.) A nie pęka nic od takiego zimna? (Pęka.) A białe niedźwiedzie widzieliście? (Nie.)
Tak więc dziś będzie o zimnie.

Sześć dni w Leningradzie

Rodzaj publikacji: powieść
Autorka: Paullina Simons
Wydawnictwo: Świat Książki
Data wydania: październik 2015



Nieopowiedziana dotąd historia podróży, która dała początek trylogii uwielbianej przez miliony czytelniczek. Równie emocjonująca i chwytająca za serce, jak dzieje Tatiany i Aleksandra.
Paullina Simons urodziła się w Leningradzie, ale w 1973 roku jako dziesięcioletnia dziewczynka wyjechała wraz z rodziną ze Związku Radzieckiego – jak jej się wydawało – na zawsze. W 1998 roku wróciła jednak, żeby zbierać materiały do powieści „Jeździec miedziany”. Podczas sześciu dni pobytu w Petersburgu towarzyszył jej ojciec, Jurij Handler, szef sekcji rosyjskiej Radia Wolna Europa. Dla obojga była to przede wszystkim podróż sentymentalna – powrót do dawnych, dobrze znanych miejsc i spotkania z przyjaciółmi. W rodzinnym mieście Paullina uświadomiła sobie, że tak naprawdę Leningrad będzie nosić w sobie do końca życia, bo choć w młodości rozpaczliwie starała się zostać Amerykanką, jej dusza pozostała boleśnie rosyjska.
Paullina Simons jest autorką wielu bestsellerowych powieści, z których największą sławę przyniosła jej saga o losach Tatiany i Aleksandra: „Jeździec miedziany”, „Tatiana i Aleksander” i „Ogród letni”. Polecamy również „Dzieci wolności” i „Bellagrand”, opisujące burzliwe dzieje rodziców Aleksandra, a także powieści „Jedenaście godzin”, „Czerwone liście” i „Tully”.

W lodach Prowansji. Bunin na wygnaniu.

Rodzaj publikacji: biografia
Autorka: Renata Lis
Wydawnictwo: Sic!
Data wydania: marzec 2015



„W lodach Prowansji” to pierwsza w Polsce książka o życiu Iwana Bunina – pisarza, wokół którego narosło mnóstwo nieporozumień. Jego miłość do Galiny Kuzniecowej i późniejszy związek Kuzniecowej z Margaritą Stiepun; co się stało z pieniędzmi z Nagrody Nobla; prawdziwy stosunek Bunina do Rosji po II wojnie światowej; nagonka na niego prowadzona przez agenturę sowiecką we Francji i Stanach Zjednoczonych – to tylko niektóre z wielu tematów poruszonych w tej fascynującej książce. Nie jest ona klasyczną biografią. To raczej pełna przygód i odkryć podróż przez życie Bunina na wygnaniu, którą autorka – wyposażona, oprócz wiedzy literaturoznawczej, także we wrażliwość i pamięć historyczną – odbyła w roku 2013 i 2014, w czasie wojny rosyjsko-ukraińskiej.
Jest początek lat 40. Niemcy zajmują Francję, a Bunin obserwuje to z Grasse na Riwierze. Za sobą ma wszystko, co kiedyś dawało mu siłę: starą Rosję, miłość i sukces literacki. Odkrywamy jego dawne i obecne tajemnice. Autorka sugestywnie przedstawia rozwijany wewnątrz małżeństwa z Wierą Muromcewą romans Bunina z poetką Galiną Kuzniecową, która w końcu opuściła go dla kobiety. Towarzyszy mu też w podróży do Szwecji po Nagrodę Nobla, pokazuje go, jak rozebrany do naga i głodny pracuje nad prozą miłosną z tomu „Ciemne aleje”, klnie jak matros i rzuca się z nożem rzeźnickim na André Gide’a.
W tej wielowarstwowej opowieści często słychać głos samych bohaterów – przede wszystkim za sprawą dzienników Kuzniecowej, Muromcewej i Bunina, których obszerne fragmenty można tu przeczytać po raz pierwszy.

Biurko

Rodzaj publikacji: powieść
Autor: Aleksander Potiomkin
Tłumaczenie: Małgorzata Marchlewska
Wydawnictwo: Poradnia K
Data wydania: marzec 2015



Aleksander Potiomkin niczym Gogol obnaża absurdy rosyjskiej rzeczywistości, piętnuje biurokrację i korupcję. Jego „Biurko” to literacka fikcja, ale inspirowana życiem. Potiomkin świat łapowników zna od podszewki – pracował w rosyjskiej Federalnej Służbie Podatkowej.

Głównym bohaterem książki jest Arkadij Lwowicz Dulczykow, naczelnik jednego z kluczowych wydziałów w istotnym resorcie. Tytułowe biurko to znacznie więcej niż mebel w gabinecie. To życiowa podpora Dulczykowa. „Bez tego biurka jestem jak bez rodziny, bez ojczyzny”… – twierdzi bohater. Biurko staje się treścią i sensem jego życia, obsesyjnie wypełnia wszystkie jego myśli. To do niego pielgrzymują interesanci. Proszą o mniejsze i większe przysługi, załatwienie sprawy, umorzenie podatków. W zamian proponują zaszczyty, tytuły, a przede wszystkim – pieniądze. Dulczykow tylko liczy dochody, po mniejsze sumy nie sięga. „Biurko! Biurko! I jeszcze raz biurko! Oto podstawa sukcesu. (…) Rządzisz biurkiem rok – kieszenie pełne, rządzisz trzy lata – skrzynie nabite, rządzisz pięć lat – tajne konta w banku dziesięciocyfrowymi sumami migają”. Łapówki to dla niego oczywistość. I nie jest w tym odosobniony, tak funkcjonuje cały kraj: „W Rosji króluje biznes totalny. Wszystkie grupy zawodowe żyją według tej zasady. Całą dobę. Nauczyciele stawiają oceny, patrosząc kieszenie rodziców! Strażacy gaszą pożar – trzymaj się za portfel! Milicjanci prowadzą dochodzenie – dawaj łapówkę! Lekarz leczy chorego – szykuj pięciocyfrowe honorarium! Za ślub, za paszport, za rozwód, za testament, za odroczenie, za prawo wjazdu, za rejestrację noworodka, za zaświadczenie, za akt zgonu, za miejsce na cmentarzu – teraz za wszystko trzeba płacić! Gdy rząd zwalczy korupcję, Rosja zastygnie z przerażenia! Śmiertelne przerażenie ogarnie rodaków. Co robić? Jak żyć bez łapówki?”.

Aleksander Potiomkin kreśli swoją opowieść grubą kreską, groteskowo przerysowując rzeczywistość. Ale jego literackie obserwacje potwierdza Wacław Radziwinowicz, korespondent „Gazety Wyborczej”: „Kiedy jeszcze 200 lat temu rodacy prosili podróżującego po Europie badacza dziejów Nikołaja Karamzina, by »w dwóch słowach« opisał, co dzieje się w ojczyźnie, on odpowiedział jednym: »kradną«. Dziś pewnie użyłby dwóch: »kradną bezczelnie«”. O tym właśnie jest „Biurko”. Bohater to typowy kleptokrata, planujący nabić sobie kieszenie milionami, póki jest u żłobu, a potem, jak sobie wymarzył, zwiać z ukochanej ojczyzny. Dorobić się może dzięki temu, że siedzi za wysokim, ważnym biurkiem, do którego przynoszą i na które kładą. Nic dziwnego, że biurko staje się dla niego bożkiem, fetyszem, przedmiotem seksualnego zachwytu. Świetna to historia – przerażająca i śmieszna zarazem. No cóż, taka Rosja była, taka jest i pewnie jeszcze długo będzie.

Rosyjski Robin Hood

Rodzaj publikacji: literatura faktu
Autor: Walerij Paniuszkin
Tłumaczenie: Agnieszka Sowińska
Wydawnictwo: Agora SA
Data wydania: październik 2015



Ta historia powinna się wydarzyć na Dzikim Zachodzie, ale wydarzyła się na Uralu. Jeszcze 10 lat temu Jekaterynburg był miastem bezprawia. Aż do dnia, w którym do walki ze złem stanął samozwańczy szeryf. Razem z kowbojami w czarnych skórzanych kurtkach zaczął zaprowadzać w mieście porządek. Mniejsza o to, jakimi metodami. Grunt, że dzięki niemu Jekaterynburg z dnia na dzień zmieniał się na lepsze. A może tak się tylko szeryfowi wydawało?
Jewgienij Rojzman to biznesmen, działacz społeczny, poeta, kolekcjoner starych ikon i rajdowiec, a ostatnio również mer Jekaterynburga. Dla jednych geniusz, dla innych wariat. Jedni mają go za bandytę, inni za świętego. Czyż może być ciekawszy bohater powieści reporterskiej? W dodatku w mistrzowskim wykonaniu Walerija Paniuszkina, autora bestsellerowej „Rublowki”?
„Rosyjski Robin Hood” to nie tylko książka o ekscentrycznym Rojzmanie, szeryfie z Jekaterynburga. To przede wszystkim książka o Rosji, po której, podobnie jak po samym Rojzmanie, można się spodziewać wszystkiego.

Biesłan. Pękniete miasto

Rodzaj publikacji: reportaż
Autorzy: Zbigniew Pawlak, Jerzy A. Wlazło
Wydawnictwo: ZNAK
Data wydania: sierpień 2014



Biesłan to małe miasteczko u podnóża gór Kaukazu. Rozpoczęcie roku szkolnego zawsze tu radośnie świętowano, jednak w 2004 roku było inaczej. Do szkoły wtargnęli zamaskowani i doskonale przygotowani bojownicy. Zginęły 334 osoby, połowa to dzieci. Do dzisiaj jest to największy i najokrutniejszy zamach terrorystyczny w Europie. Miasto pękło i podzieliło się na tych, którzy stracili wszystko, i tych, którzy nigdy ich nie zrozumieją. Zbigniew Pawlak był w Biesłanie kilka dni po tych tragicznych wydarzeniach. Odwiedził ponad setkę osetyjskich rodzin. Mieszkał w ich domach, słuchał ich historii. Po 10 latach wrócił, by zobaczyć, jak zmieniło się ich życie.
Pęknięte miasto opowiada o tragedii, z jaką zetknęli się jego mieszkańcy. O bezradności rodziców, którzy nie mogli pomóc swoim dzieciom. O odwecie i nienawiści bojowników, którzy wcześniej stracili swoich bliskich. O odwadze tych, którzy na własne życzenie pozostali z dziećmi w szkole.
Ta poruszająca historia nie pozwala zapomnieć o tym, że w każdej wojnie po obu stronach barykady są ludzie. Pozwala też zrozumieć Kaukaz – nieokiełznany, barwny, ale od wielu lat rozszarpywany przez krwawe konflikty. To książka opowieść, skonstruowana na wzór wschodnich opowieści, w których królują retrospekcje, pojawiają się nieoczekiwane skojarzenia. To historia osnuta wokół biesłańskiej tragedii, ale koncentrująca się przede wszystkim na ludziach tam mieszkających, na ludziach z obu stron barykady, na ich życiowych tragediach i radościach, na przeszłości i marzeniach o przyszłości. To książka, która pokazuje życie w Biesłanie po dziesięciu latach od zbrodni z 2004 roku.

Wybrane fragmenty korespondencji z przyjaciółmi

Rodzaj publikacji: korespondencje
Autor: Mikołaj Gogol
Tłumaczenie: Feliks Netz
Wydawnictwo: Sic!
Data wydania: wrzesień 2015



„Wybrane fragmenty korespondencji z przyjaciółmi” Mikołaja Gogola, wydane w 1847 roku, były wielkim zaskoczeniem dla entuzjastów sztuki pisarskiej autora „Szynela”, „Rewizora” i „Martwych dusz”. Również sam tytuł, na tle wymienionych arcydzieł, nie czarował magią, nie drażnił, nie ekscytował. Korespondencja z przyjaciółmi! W dodatku wybrane fragmenty! A może to, czego Autor nie włączył do książki, było ciekawsze i prawdziwie bulwersujące? Takie mogło być pierwsze wrażenie.
Zaskakiwała treść – nie było takiej dziedziny życia społecznego i państwowego, której autor owych „Wybranych fragmentów” nie poddałby czy to surowej krytyce, czy też życzliwemu zatroskaniu, czy wreszcie bezwarunkowej afirmacji. Pisarz o niepodważalnym do tej pory autorytecie wypowiadał się o literaturze i sztuce, o sądownictwie i nauczaniu, o Cerkwi prawosławnej, o ziemiaństwie, udzielał rad dotyczących tego, jak kochać Rosję, tłumaczył, czym i kim jest Rosjanin, człowiek rosyjski, jaka jest rola kobiety we współczesnej Rosji, w jaki sposób nieść pomoc ubogim i dotkniętym przez los, jak ma sprawować swój urząd gubernator. Bezlitośnie piętnował korupcję i łapownictwo, krytycznie wypowiadał się o Ameryce, a dla wzmocnienia swojej niezachwianej wiary w świętą moc carskiego jedynowładztwa powoływał się na ustne i pisemne świadectwo Aleksandra Puszkina! Wiele nauk, przestróg i porad Mikołaja Gogola czytamy dzisiaj z niedowierzaniem, ale i wtedy, gdy ukazała się ta książka, czytano ją i rozprawiano o niej z zakłopotaniem, zastanawiano się, jak to możliwe, by człowiek tej miary tak dalece zatracił, jak to ujął Vladimir Nabokov, „wyczucie prawdy i wolności”. A jednak jest to książka ważna, partiami fascynująca, choćby dlatego, że jak przyznał sam Gogol, zagalopował się w niej jak prawdziwy Chlestakow.

Gracz

Rodzaj publikacji: powieść
Autor: Aleksander Potiomkin
Tłumaczenie: Małgorzata Marchlewska
Wydawnictwo: Poradnia K
Data wydania: wrzesień 2015



„Gracz” – opowiadający historię Jurija Ałtynowa, którego żywiołem są hazard i mistyfikacja – to powrót powieści łotrzykowskiej w najlepszym wydaniu. To także ostra satyra na jelcynowską Rosję lat 90. Akcja rozgrywa się w pociągu relacji Rostow – Moskwa. Maszyna pokonuje kolejne kilometry, a Jurij Ałtynow wymyśla nowe intrygi. Manipulacja, konfabulacja i dezinformacja to sens jego życia. Oszustwa doprowadzają go do podobnej ekscytacji jak innych miłosne uniesienia. Nie cofnie się przed niczym – kradnie, kłamie, krętaczy bez cienia wyrzutów sumienia czy odrobiny refleksji. Każda kolejna blaga prowadzi do następnej, jeszcze szerzej zakrojonej i angażującej coraz więcej osób. W końcu wpada w spiralę bez wyjścia, kłamstwa wymykają się spod kontroli, a Jurij zadziera nawet z mafią. Kim jest? Zwykłym szulerem z fantazją? Niespełnionym reżyserem teatralnym? Krętaczem, który potrzebuje coraz nowszych podniet jak powietrza?
Aleksander Potiomkin już dzięki swej poprzedniej powieści „Biurko” był porównywany przez krytyków do Gogola. W „Graczu” znów obnaża absurdy rosyjskiej rzeczywistości. W pociągu do Moskwy jak w soczewce skupia się całe rosyjskie społeczeństwo z jego zakłamaniem, zachłannością, pragnieniem władzy i pieniędzy.

Petersburg Noir

Rodzaj publikacji: opowiadania
Autorzy: Julia Goumen i Natalia Smirnowa (red.)
Tłumaczenie: Grzegorz Szymczak
Wydawnictwo: Claroscuro
Data wydania: październik 2015



Kolejny zbiór opowiadań z serii „Noir” to już druga pozycja dotycząca rosyjskiej metropolii – po Moskwie przyszedł czas na Petersburg.
Znane z redakcji wspomnianej antologii „Moskwa Noir” Julia Goumen i Natalia Smirnowa zebrały opowiadania, które w „czternastu odcieniach czerni” przedstawiają postsowiecki krajobraz Petersburga z jego przeludnionymi komunałkami, kanałami, mostami, ciemnymi uliczkami i sąsiadującymi z monumentalnymi przybytkami kultury pozostałościami dawnego przepychu imperializmu.
Autorzy dzieł zebranych w antologii to znani rosyjscy pisarze, laureaci nagród literackich, którzy nie stronią od nawiązań do klasyki rosyjskiej – petersburskiej – literatury. Andriej Kiwinow oddaje ironiczny hołd Gogolowi, przywracając do życia swojego bohatera tylko po to, aby ten ponownie mógł umrzeć. Michaił Lialin ożywia samego Puszkina, a właściwie jego pomnik. Julia Biełomlińska tworzy rzeczywistość, w której nie sposób nie poczuć się jak w koszmarze Dostojewskiego. Wśród autorów znaleźli się także m.in. Siergiej Nosow, Wadim Lewental, Natalia Kurczatowa czy Jewgienij Kogan.
Antologia „Petersburg Noir” odkrywa przed czytelnikiem niespodziewane i groźne tajemnice miasta pełnego przemocy i biedy, a także ujawnia codzienny strach i stały brak poczucia bezpieczeństwa – na zachowanie zdrowych zmysłów pozwala jedynie wyjątkowy czarny humor.

„Dla wszystkich wyrafinowanych czytelników kryminałów” – Library Journal
„Różnorodność tych kunsztownie opracowanych opowieści świadczy o sile współczesnego rosyjskiego pisarstwa” – Publishers Weekly
„Urzekające wprowadzenie do rosyjskiej literatury” – Killer Nashville`s Book of the Day
„Mroczne. Komiczne. Posępne. Groźne” – NY Journal of Books