Od czasu narodzin w latach 50. i 60. narodowych szkół animacji pytanie o specyfikę każdej z nich nieodmiennie powraca przy okazji prezentacji dorobku kolejnych kinematografii. To samo oczywiście dotyczy szkoły rosyjskiej, która obok polskiej, czeskiej i b. Jugosławii (zwanej zagrzebską) należy do najbardziej wyrazistych. Najłatwiej uchwycić jej fenomen wymieniając nazwiska i przywołując dorobek przynależnych do różnych pokoleń oryginalnych twórców: J. Norsteina, F. Chitruka, A. Chrzanowskiego, E. Nazarova, O. Czerkassowej, A. Pietrowa, A. Tatarskiego i K. Bronzita. To tylko niektórzy spośród wybitnych, którzy sprawiają, że rosyjska animacja jest rozpoznawalna na świecie, a o „Bajce bajek” Jurija Norsteina, która w plebiscycie zorganizowanym z okazji Olimpiady Animacji w Los Angeles w 1984 r. została uznana za animację wszechczasów, mówi się, że jest zaledwie wierzchołkiem ogromnej góry, której podstawę stanowi wiele wielkich talentów i jeszcze więcej znakomitych filmów.
Dzisiaj podziwiamy autorski wkład rosyjskich twórców w dzieło światowej animacji, trzeba jednak pamiętać, że rozwinęła się ona dopiero po odwilży połowy lat 50., a zainteresowanie władzy dotyczyło przez większą część historii ZSRR animacji „socjalistycznej w treści i narodowej w formie”. Decyzja powołania do życia w poł. lat 30. wielkiej wytwórni Sojuzmultfilm, mającej konkurować z amerykańskim Disneyem, stawiała przed twórcami zadanie dostarczania dydaktycznej rozrywki z obowiązkową dawką ideologicznych ingrediencji.
Mimo tego właściwego minionej epoce ograniczenia, trwał podskórny proces ewolucji w stronę niezależnej wypowiedzi artystycznej, któremu sprzyjała okresowa przychylność dla wzbogacania treści ideologicznych – tam gdzie powaga ich była już nie do zniesienia – humorem, wykorzystania narodowej tradycji plastycznej, w tym przede wszystkim ludowej, a w końcu także szukania wsparcia w literaturze: bajkach oraz w największych dziełach rosyjskiej prozy, a niekiedy i poezji. Na tej drodze wykształciły się specyficzne cechy rosyjskiej animacji, której fenomen rozciągnięty jest między biegunami: z jednej strony bajek dla dzieci i adaptacji prozy F. Dostojewskiego, A. Czechowa, M. Gogola, A. Płatonowa i innych, a z drugiej humoru i wyrafinowanych autorskich wypowiedzi. Tymi drogami podąża także współczesna rosyjska animacja. Ponieważ minął czas państwowego monopolu znaczącą rolę odgrywają prywatni producenci, wśród których liderem jest moskiewskie Studio „Pilot”, założone z końcem lat 80. przez nieżyjącego już A. Tatarskiego i niezwykle cenionego dziś na całym świecie I. Kovaljova. Dzisiaj Studio „Pilot” jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych marek, produkujących m.in. popularne animacje jak seria „Góra klejnotów”, oparta na bajkach różnych ludów zamieszkujących Rosję, a także filmy kolejnych pokoleń utalentowanych autorów: M. Aldashina, A. Kharitidi, S. Birjukova, W. Telegina, L. Chernovej i wielu innych, w tym najmłodszych.
We współczesnej rosyjskiej animacji, tak jak i na całym świecie, ogromną rolę odgrywa również to co jest realizowane w szkołach filmowych i artystycznych, w tym przede wszystkim w Petersburgu i w Moskwie. I tutaj znowu wyjątkową rolę pełni założona w stolicy w pierwszej poł. lat 90. Szkoła – Studio „Shar”, której autorytetu udzieliły największe nazwiska rosyjskiej animacji: Chitruk, Nazarov, Norstein i Chrzanowski. Nie przypadkiem więc w tegorocznym programie „Sputnika nad Polską” zarówno Studio „Pilot”, jak i Szkoła – Studio „Shar” są tak obficie reprezentowane. A tym, których apetyt rozbudzi zestaw prezentowanych na festiwalu animacji warto polecić buszowanie po Internecie. Tak jak i w wielu innych krajach niezależna rosyjska animacja jest bowiem najlepiej reprezentowana w sieci.
Bogusław Zmudziński
Dyrektor Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Etiuda&Anima

MOSKIEWSKIE STUDIO „PILOT” PREZENTUJE ANIMOWANĄ SERIĘ OPARTĄ NA NAJPIĘKNIEJSZYCH BAŚNIACH LUDÓW ZAMIESZKUJĄCYCH ROSJĘ „GÓRA KLEJNOTÓW”
Moskiewskie Studio „Pilot” uznawane jest za lidera tamtejszej animacji – pierwsze niepaństwowe studio filmowe w Rosji. Podczas 16 Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Etiuda&Anima została zaprezentowana seria filmowych bajek - Gora samotsvetov/Góra klejnotów. W ciągu kilku ostatnich lat z inicjatywy Aleksandra Tatarskiego powstał cykl bajek zaczerpniętych z opowieści różnych ludów zamieszkujących Rosję – Rosjan, Tatarów, Czeczenów, Ukraińców, Ormian i innych. Entuzjastyczne reakcje widzów festiwalu zdecydowały ostatecznie o tym, że razem z naszym rosyjskim partnerem postanowiliśmy pokazać te animacje w innych miastach Polski.

DUMNA MYSZ, reż.: Natalia Berezovaya, Rosja, 2008, 12 min.
Osetyńska bajka o Małej Myszce, która szukała najlepszej żony.


GLINKA, reż.: Stepan Koval, Rosja, 2008, 12 min.
Rosyjska baśń o samotnej parze staruszków. Kobieta opiekuje się ogródkiem warzywnym i kozami, a starzec robi przedmioty kuchenne z gliny: miski, talerze, kubki, naczynia. Nagle jedno z naczyń ożywa i wszystko staje się różowe!


DŁUGO OCZEKIWANY MAIMA, reż.: Inga Korzhneva, Rosja, 2008, 12 min.
Bajka Nenetów opowiadająca o chłopcu Maimie, który wymyślił jak ujarzmić powietrze, by pokonać wroga ludzi.


O KOWALU STIEPANIE, reż.: Natalya Chernyshova, Rosja, 2008, 12 min.
Opowieść o kowalu Stefanie, który zwrócił ludziom księżyc, gwiazdy i słońce, a następnie ożenił się z córką atamana.


GARBARZ NIKITA, reż.: Zoya Trofimova, Uriy Cherenkov, Rosja, 2008, 12 min.
Rosyjska bajka o smoku, który został zwyciężony przez zwykłego rzemieślnika. Nikita walcząc z bestią nieustająco przez trzy dni, zrozumiał, że jest zbyt słaby. Ten fakt pomógł mu obrać inną drogę...


JAK SŁOŃCE POGODZIŁO SIĘ Z KSIĘŻYCEM, reż.: Sergey Olifirenko, Rosja, 2008, 12 min.
Bajka z morałem, oparta na opowieściach o ludach zamieszkujących Półwysep Tajmyr, traktująca o życiu w miłości i zrozumieniu.

O ŚWIĘTYM BAZYLIM, reż.: Natalya Berezovaya, Rosja, 2009, 13 min.
Historia życia Świętego Bazyla.

CHATKA KÓZ, reż.: Marina Кarpova, Rosja, 2009, 12 min.
Rosyjska bajka ludowa o małym domku w lesie, w którym znalazł się zły chłopiec Vasilek. Przyjaźń chłopca z mieszkankami chatki wszystko zmieniła…

PRZYGODY LISA, reż.: Andrey Kuznetsov, Rosja, 2009, 12 min.
Bajka Ewenków. Dawno temu żył bardzo chytry i chciwy lis. Oszukiwał każdego aby osiągnąć swój cel, aż pewnego dnia miarka się przebrała...

ŻABA I MRÓWKI, reż.: Sergey Ainutdinov, Rosja, 2009, 12 min.
Film ten oparty jest na ałtajskiej bajce ludowej o tym samym tytule. To ironiczna, wzruszająca historia o ludzkich relacjach.

PIES ROZKA, reż.: Andrey Sokolov, Rosja, 2009, 12 min.
Bajka mieszkańców wybrzeża o małym psie, który wyprowadził z wioski pewnego chciwca.

ROGATY CHAN, reż.: Sergey Gordeev, Rosja, 2009, 12 min.
Bajka Baszkirska. Opowieść o młodzieńcu Julibaju, który walczył ze złym chanem.

ŻOŁNIERSKA PIEŚŃ, reż.: Elena Chernova, Rosja, 2009, 12 min.
Opowieść o aniołach stróżach, które postanowiły odwołać się do sumienia złodzieja, by nie nagłaśniać jego wstydu.

EGORIJ ODWAŻNY, reż.: Sergey Merinov, Rosja, 2009, 13 min. Historia o Egoriju Odważnym oparta na rosyjskich pieśniach ludowych.